Energiearmoede stijgt fors in Nederland na wegvallen steunmaatregelen

Het aantal huishoudens in Nederland dat in energiearmoede leeft, is het afgelopen jaar sterk gestegen. Naar schatting kampen ruim half miljoen huishoudens met een hoge energierekening in combinatie met een laag inkomen. Vooral slecht geïsoleerde woningen spelen hierbij een grote rol.

In 2024 kwamen er bijna 180.000 Nederlandse huishoudens bij die te maken hebben met energiearmoede. Het totaal steeg daarmee naar circa 510.000 huishoudens – oftewel 6,1 procent van alle huishoudens in Nederland. Dat blijkt uit voorlopige cijfers van onderzoeksinstituut TNO en het CBS.

Volgens de analyse is de stijging vooral te verklaren door het wegvallen van overheidssteun, zoals de energietoeslag voor lage inkomens en het prijsplafond voor gas en stroom. Hierdoor kregen veel huishoudens met een hoge energierekening minder financiële verlichting.

Ondertussen zijn de gemiddelde energiekosten hoger dan ooit sinds 2019. Voor alle huishoudens komt dit neer op gemiddeld €171 per maand, terwijl energiearme huishoudens zelfs €184 per maand kwijt zijn.

Wat is energiearmoede?

Energiearmoede ontstaat wanneer huishoudens te maken hebben met zowel een laag inkomen als een hoge energierekening. Vaak gaat het om woningen met een slechte isolatie en hoge stookkosten, waar bovendien weinig of geen eigen energie wordt opgewekt met bijvoorbeeld zonnepanelen.

Vooral mensen met een lager inkomen wonen relatief vaak in verouderde en lastig te verwarmen woningen. Hierdoor worden zij extra hard geraakt wanneer de energieprijzen stijgen.

In veel gevallen betreft het alleenstaanden met een pensioen of uitkering, die meestal wonen in een huurwoning van een woningcorporatie. Energiearmoede komt het meest voor in grotere steden en bepaalde regio’s, waaronder Noordoost-Groningen en Zuid-Limburg. Gemeenten met opvallend hoge percentages zijn onder andere Heerlen, Vaals, Enschede, Almelo en Rotterdam.

1 miljoen huishoudens lopen risico op energiearmoede

Naast de groep die al in energiearmoede leeft, is er in Nederland een veel grotere risicogroep. Volgens een schatting van TNO en het CBS gaat het om ongeveer 1 miljoen huishoudens, oftewel bijna 13 procent van alle Nederlandse huishoudens.

Deze risicohuishoudens hebben vaker een koopwoning, maar zijn toch kwetsbaar bij stijgende energieprijzen. De oorzaak ligt vaak in een laag- of middeninkomen in combinatie met een woning met een slecht energielabel (D of lager) en onvoldoende isolatie.

Energiearmoede in Nederland 2024

Energiearmoede blijft een groeiend probleem in Nederland. Steeds meer huishoudens hebben moeite om hun energierekening te betalen, vooral nu de financiële steunmaatregelen zijn stopgezet.

Naast de groep die officieel als energiearm wordt aangemerkt, is er ook veel sprake van ‘verborgen energiearmoede’. Dit gaat om gezinnen en alleenstaanden die bewust minder energie verbruiken omdat ze anders hun energierekening niet kunnen betalen. Deze onderconsumptie blijkt uit het feit dat hun energiegebruik lager is dan verwacht op basis van de grootte van hun woning en het aantal bewoners.

Sinds 2019 onderzoeken TNO en het CBS hoe energiearmoede zich ontwikkelt. Waar aanvankelijk nog een lichte daling zichtbaar was – vooral door tijdelijke compensatiemaatregelen – is het aandeel energiearme huishoudens in 2024 weer sterk gestegen nu die steun is weggevallen.

Het definitieve cijfer over 2024 wordt pas bekendgemaakt zodra meer gegevens over energieverbruik beschikbaar zijn. Volgens TNO en CBS duurt dit doorgaans zo’n veertien maanden na afloop van het verslagjaar.

Tijdelijk Noodfonds Energie

In de huidige cijfers over energiearmoede is geen rekening gehouden met het Tijdelijk Noodfonds Energie. Deze regeling is opgezet om huishoudens te ondersteunen die moeite hebben hun energierekening te betalen.

Tot nu toe zijn ruim 100.000 aanvragen uit het noodfonds toegekend. In april 2024 konden ongeveer 224.000 huishoudens een aanvraag indienen, maar het loket sloot al na een week vanwege het enorme aantal aanmeldingen. Huishoudens die aan de voorwaarden voldoen, ontvangen gemiddeld €80 per maand gedurende zes maanden als tegemoetkoming in hun energiekosten.

Momenteel wordt gewerkt aan een opvolger van het Noodfonds Energie, die naar verwachting op zijn vroegst eind 2026 beschikbaar komt.